Đặt vấn đề: Tiếp tục sử dụng kháng sinh (KS) dự phòng kéo dài là sau phẫu thuật là thực hành thường gặp ở Việt Nam. Trong hầu hết các bệnh viện, trên 96.7% bệnh nhân phẫu thuật được sử dụng KS như điều trị trong thời gian trung bình từ 6 – 7 ngày sau phẫu thuật và ít tuân theo hướng dẫn sử dụng KS.
Mục tiêu: Đánh giá tỉ lệ mắc mới Nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) trên các bệnh nhân phẫu thuật sạch được sử dụng KS dự phòng theo dúng hướng dẫn và không tiếp tục kéo dài sau phẫu thuật và tính hiệu quả kinh tế.
Phương pháp: Nghiên cứu đoàn hệ, tiền cứu tiến hành từ tháng 2/2009 đến tháng 5/2009 tại bệnh viện Chợ Rẫy. Phân tích chi phí được tính toán dựa trên dữ liệu thống kế tài chính. Chi phí tiết kiệm được đánh giá bằng cách so sánh giữa nhóm dùng KS dự phòng và nhóm chứng – không dùng KS dự phòng và kéo dài KS sau PT, có cùng tuổi, giới, phương pháp phẫu thuật.
Kết quả: Chín mươi tám bệnh nhân phẫu thuật chương trình, phân loại phẫu thuật sạch hoặc sạch nhiễm được đưa vào nghiên cứu. Tuổi trung bình là 43.1 (ĐLC 17.9) (2 - 84 tuổi), và 36 (44.4%) là nam giới. Bệnh kèm được ghi nhận trên 11 bệnh nhân (13.1%), bao gồm ung thư (n=2), bệnh gan thận (n =1), cao huyết áp (n=6), bệnh tim (n=2), đang dùng steroid (n=1). Bảy (8.3%) bệnh nhân nhập viện vì chấn thương. Trung vị điểm ASA của các bệnh nhân là 1. KS được cho 30 phút trước phẫu thuật, lập lại thêm 1 liều nếu phẫu thuật kéo dài trên 3 giờ. KS sử dụng là Ampicilline/Sulbactam hay Amoxicillin/ Acid Clavuanic trong phẫu thuật tổng quát và tim mạch, Cephalosporin thế hệ 3 trong phẫu thuật thần kinh, tiết niệu và chỉnh hình.
Trong 98 bệnh nhân nghiên cứu có 1 bệnh nhận có NKVM nông, vậy tỉ lệ NKVM là 1.0%. Chi phí trung bình (ĐLC) cho bệnh nhân dùng KS dự phòng là $247(32), và chi phí trung bình (ĐLC) cho bệnh nhân dùng KS kéo dài sau là $425(48), như thế chi phí tiết kiệm được là $178 cho một ca phẫu thuật.
Bàn luận: Hầu hết các phẫu thuật viên tại Việt Nam cho rằng sử dụng KS dự phòng là không phù hợp trong điều kiện Việt Nam do môi trường bệnh viện không an toàn và do những nguồn lực hạn chế về kiểm soát nhiễm khuẩn trong chăm sóc bệnh nhân. Do đó, phẫu thuật viên có khuynh hướng sử dụng KS kéo dài sau mọi phẫu thuật với mục đích làm giảm tỉ lệ NKVM. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy việc sử dụng KS dự phòng và không kéo dài KS sau phẫu thuật là có thể thực hiện được mà không làm tăng tỉ lệ NKVM, và tiết kiệm được chi phí điều trị. Tỉ lệ NKVM trong nghiên cứu này là 1%, thậm chí còn thấp hơn tỉ lệ NKVM ghi nhận được trong năm 2009 là 2.8% (phẫu thuật sạch) -3.4% (phẫu thuật sạch nhiễm). Cần có thêm nhiều nghiên cứu để cải thiện hơn việc sử dụng KS trong bệnh nhân phẫu thuật.
Từ khóa: kháng sinh, dự phòng, Nhiễm khuẩn vết mổ, phẫu thuật sạch.